Pozostając w klimacie orientu proponuję przenieść się do
Japonii. Obecnie mianem ogrodu japońskiego określa się w zasadzie wszelkie
stylizacje w klimatach dalekiego wschodu, niezależnie czy to elementy sztuki
chińskiej, japońskiej czy koreańskiej…
Oczywiście w tym błędzie jest i pewna poprawność bo w
praktyce sztuka ogrodowa tego regionu ma wspólne korzenie, a podobne czynniki
miały wpływ na jej rozwój.
Japońskie ogrody również, podobnie jak chińskie, ściśle
nawiązują do natury i naturalnego krajobrazu. I w tym przypadku religia (buddyzm)
i filozofia mają ogromny wpływ na ich kształtowanie. Zresztą sztuka japońska
inspirowała się sztuką koreańską, a obie czerpały z klasycznych wzorców chińskich.
 |
| Ogród Zen, Garten der Welt; Berlin |
W Japonii obok tradycyjnych lokalizacji związanych z
siedzibami władców i arystokracji oraz świątyniami, ogrody licznie tworzono
przy domach prywatnych, a nawet w ich wnętrzu wprowadzane jako rodzaje wnęk
zwanych tokonoma lub kompozycje roślinne – ikebany.
Autonomizacja sztuki ogrodowej w Japonii rozpoczęła się w tzw.
okresie Heian (VIII –XII w.n.e). Wówczas pojawiają się coraz wyraźniejsze
narodowe, lokalne wpływy.
Wówczas rozwija się jeden z najpopularniejszych japońskich
stylów tzw. shinden, który również znalazł odbicie w sztuce ogrodowej. Ogrody
shinden składały się z dwóch głównych
części:
- centralna przestrzeń ze sztucznym stawem najczęściej przed głównym budynkiem mieszkalnym. Staw miał zazwyczaj bardzo urozmaiconą, poszarpaną linię brzegową i czasem kilka wysepek po środku, które symbolizowały buddyjski raj.
- wzgórze, zamykające zazwyczaj ogród od strony południowej
 |
| Ogród Zen, Garten der Welt; Berlin |
Przez teren ogrodu najczęściej prowadzono strumień połączony
ze stawem i przepływający przy budynku mieszkalnym. Ważny element stanowił
także wodospad, najczęściej wpadający do stawu.
W całym ogrodzie ogromną wagę przywiązywano do symboliki, stosując ją
przy układaniu kamieni i sadzeniu roślin. Bardzo chętnie w ogrodach japońskich
naśladowano przyrodę, starając się oddać las, jezioro, rzekę, wybrzeże.
Na początku XIV wieku następuje istotny zwrot w stylistyce
ogrodowej pod wpływem filozofii Zen. Ogrody stają się bardziej spokojne, mniej
dekoracyjne. Liczy się umiar i prostota. Główną rolę twórcy powierzają
kamieniom. Powstaje typ ogrodu płaskiego, kształtowanego zupełnie w poziomie,
gdzie elementami kompozycyjnymi stają kamienie i drzewa. Ogrody japońskie,
podbnie jak chińskie, są pozbawione trawników. Czasem „zastępuje” je tzw.
grabiony piasek.
 |
| Ogród japoński; Garten der Welt; Berlin |
Charakterystycznym elementem ogrodów japońskich, którego
pominąć nie mogę, są ogrody herbaciane, Oczywiście ich tworzenie było związane
z ceremoniałem picia herbaty, a same ogrody lokalizowano w powiązaniu z tzw.
pawilonami herbacianymi. W zasadzie ogrody herbaciane były tworzone na kanwie
obecnie obowiązującego stylu ogrodowego, natomiast wprowadzano tam elementy
użytkowe tj. kamienne latarnie, ławki, pojemniki na wodę itp.
O ogrodach japońskich pisać można w nieskończoność…i chyba
bym was tu uśpiła cała historią! Więc aby zrobiło się trochę konkretniej
proponuję przyjrzeć się charakterystycznym cechom ogrodów japońskich.
 |
| Pawilon herbaciany; Ogród japoński w Kaiserslautern |
I tak
możemy do nich zaliczyć:
KAMIENIE – ważne jest
wszystko ich liczba, kształt, ułożenie. Najczęściej układane po 2-3 szt., w
symboliczne kompozycje, najczęściej w oparciu o tzw. asymetryczny trójkąt.
Odrębną grupę stanowią płaksie kamienie chodnikowe.
WODA – wprowadzana w różnorodnych postaciach – od stawu
poprzez strumienie, wodospady, po zbiorniczki do mycia rąk i płukania ust i poidełka
 |
| wodospad ze strumieniem , Garten der Welt; Berlin |
WZGÓRZA I PAGÓRKI – różnej wielkości, charakterystyczne dla
tzw. ogrodów pagórkowych, gdzie umieszczano zazwyczaj 3 pagórki. Często
kształtując powierzchnię pagórka naśladowaną, uważaną za ideał, górę Fudżi.
KAMIENNE LATARNIE – charakterystyczne przede wszystkim dla
ogrodów herbacianych.
MOSTY – budowane z drzewa lub kamienia, często płaskie, w
odróżnieniu od charakterystycznych mostków chińskich.
ROŚLINY – Japończycy wyznają zasadę, iż ogród powinien być
dekoracyjny cały rok, stąd dużą rolę odgrywają w japońskim ogrodzie rośliny
zimozielone. Królową japońskich ogrodów jest sosna. Oprócz niej z roślinności
wysokiej, sadzi się chętnie klony, dęby, jodły i żywotniki, a także rośliny tj.
bukszpan, ostrokrzew, ligustr. Japończycy często kształtowali zimozielone
rośliny nadając im różne formy i kształty.
Specjalne miejsce należy się w ogrodach japońskich i
kulturze tego kraju - wiśniom. Chętnie sadzi się hortensje, rododendrony,
jaśminy, magnolie, peonie, kamelie. Najpopularniejsze kwiaty to chryzantemy,
astry, lilie, irysy, lotosy, storczyki.
 |
| Shishi odoshi, czyli straszak na jelenie,Villa Ephrussi |
Ogrody japońskie, podobnie jak chińskie miały wyraźny wpływ
na sztukę ogrodową Starego Świata, a ich oddziaływanie jest do dziś bardzo
silne. Szczególną popularnością cieszą się dziś wszelkie nawiązania do tamtej
stylistyki, a szczególne miejsce mają inspiracje ogrodami Zen. Na sam koniec
nie wspomnieć także o mega popularnej sztuce bonsai, związanej z miniaturyzacją
drzewiastych gatunków roślin, oraz nieco mniej popularnej ikebanie, czyli
sztuce układania ciętych kwiatów.
 |
| kamienna ścieżka, Garten der Welt; Berlin |
Zainteresowanym japońskimi ogrodami polecam książeczkę Marka
Majorowskiego „Ogród japoński po polsku”. Wydaną przez wydawnictwo Bellona –
pozycja dość nowa – ja mam wydanie z 2007 roku. Nie jest to jakieś mega naukowe
opracowanie, ale fajna, rzeczowa książka tak dla laika jak i profesjonalisty.
Zainteresowała mnie też czas temu jakiś polska stronka: http://www.ogrody-japonskie.com/
Polecam zajrzenie na nią dla zainteresowanych tematyką.
0 komentarze:
Prześlij komentarz